Na krańcu Polski, na cyplu Mierzei Helskiej nad Morzem Bałtyckim, leży pomorskie miasto Hel.
Hel po raz pierwszy w historycznych dokumentach pojawił się w 1198 roku jako kaszubska wieś o nazwie Gellen, znany ośrodek handlu śledziami. Hel pojawił się też w duńskiej kronice, w której zapisano, że w XIII wieku, uszkodzony statek króla Waldemara II Zwycięskiego osiadł na wyspie Hel. Tak, tak, jeszcze jakieś 200 – 300 lat temu, Hel był wyspą. Jako, że handlowa wieś w XIII wieku dziarsko rywalizowała z Gdańskiem, książę Świętopełk II nadał Helowi prawa miejskie. Działo się to przed 1266 rokiem. Prawo lokacji Helu, w 1378 roku, potwierdzili Krzyżacy. Pierwotne miasto z kościołem, szpitalem, ratuszem, dwoma rynkami, kilkoma pensjonatami i małym portem leżało około 1,5 km od dzisiejszego centrum. Natura miała wobec Helu jednak inne plany. W XV wieku półwysep zaczął się zmniejszać na skutek erozji. Miasto przeniesiono w bezpieczniejsze miejsce, a w 1417 roku zbudowano kościół Świętego Piotra, patrona rybaków.
Budowa w Helu portu rybackiego w 1893 roku sprawiła, że miasto stało się popularnym celem wycieczek weekendowych dla gdańszczan i sopocian. Podróże ze śledziami trwała kilka godzin. Dzisiejszy tramwaj wodny z Trójmiasta płynie kwadrans. Statut uzdrowiska, nadany w 1896 roku, był początkiem nowego życia Helu. Od 1922 roku pociąg wozi turystów do Helu. Lata 30. XX wieku stały pod znakiem militarnym. Port wojenny wybudowano w 1931 roku, potem - Rejon Umocniony Hel. W 1939 roku miasto broniło się do 2 października. Pomiędzy 1945 a 1989 rokiem, do Helu, jako szczególnie ważnego strategicznie miasta, mogli przyjechać tylko obywatele PRL. Hel był jak Władywostok.
Salonem maleńkiego Helu jest ulica Wiejska. Przy tym reprezentacyjnym deptaku mieści się ratusz, poczta i zabytkowa Maszoperia, czyli drewniany dom rybacki z połowy XIX wieku. Drogę morską do Helu oświetla latarnia morska z 1942 roku.
Największą naturalną atrakcją turystyczną Helu jest plaża z trzech stron otoczona wodą.
Natomiast wśród atrakcji antropogenicznych prym wiedzie fokarium. Fokarium zaliczane jest do największych atrakcji nie tylko Helu, ale i całego regionu pomorskiego. Mieści się obok portu rybackiego, przy plaży od strony Zatoki Gdańskiej. Rocznie odwiedza je około pół miliona osób. W sezonie letnim przed kasami ustawiają się długie kolejki oczekujących, aby poobserwować te drapieżne ssaki morskie. W porach karmienia, a także gdy figlują czy leniwie wypoczywają. Placówka stanowi część Stacji Morskiej, terenowej placówki naukowo-badawczej i hodowlanej Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego. Istnieje od 1999 roku i jest krajowym centrum badań ssaków morskich występujących w polskiej części akwenu bałtyckiego. Wypełnia ważną misję w projekcie ochrony kolonii fok szarych w rejonie południowego Bałtyku. Szarytki morskie, spośród trzech gatunków fok żyjących w wodach morza bałtyckiego, najczęściej pojawiają się w pobliżu polskich wybrzeży. Populacja bałtycka szarytek szacowana jest na około 25 tys., i jest czterokrotnie mniejsza niż w XIX wieku. Liczebność kolonii fok szarych zastraszająco spadła pod koniec lat 70. ubiegłego wieku, do niespełna 3 tysięcy. Dzięki działaniom w celu ochrony przed ich wyginięciem, udaje się odtworzyć bałtycką społeczność fok szarych. Prowadzone prace badawcze zmierzają do rozpoczęcia hodowli i liczebnego odtworzenia populacji w Zatoce Gdańskiej. Z kronik fokarium wynika, że momentem, od którego rozpoczęła się działalność na rzecz ochrony fok, było podjęcie leczenia pierwszej dostarczonej do helskiej placówki foki nazwanej imieniem Balbin. Wracające do zdrowia zwierzęta i młode, które przychodzą na świat, wypuszczane są na wolność pozostając stale pod obserwacją naukowców. Ich zachowanie i stan zdrowia dostarcza cennej wiedzy. Między innymi o jakości wody i występujących w morzu ryb. Ważnym elementem działalności placówki jest upowszechnianie wiedzy na temat ekosystemu bałtyckiego. Zajęcia, seminaria, kursy kształcące i praktyki odbywają w niej studenci kierunków przyrodniczych. Młodzież szkolna uczestniczy w programie edukacyjnym o nazwie Błękitna Szkoła. W jej ramach prowadzone są kursy i lekcje o tematyce ekologii morza i strefy przybrzeżnej, ćwiczenia przyrodnicze i zajęcia plenerowe. Na co dzień fokarium dostępne jest dla wszystkich chętnych, codziennie w godzinach codziennie od 9.30 do 19.00.
Wiosną 2006 roku na terenie półwyspu, w wyremontowanych obiektach dawnej niemieckiej baterii artylerii nadbrzeżnej Schleswig Holstein, otwarto Muzeum Obrony Wybrzeża. Obiekty Muzeum Obrony Wybrzeża zlokalizowane są przy wjeździe do miasta Hel po obu stronach drogi wojewódzkiej 216. Muzeum utworzono z inicjatywy stowarzyszenia „Przyjaciele Helu" i burmistrza Helu, przy wykorzystaniu funduszy unijnych. Na ekspozycji zgromadzono liczne eksponaty związane są z historią militarną utworzonego dekretem prezydenta RP w 1936 roku Rejonu Umocnionego Hel, bronionego przez 32 dni w 1939 roku oraz historią Polskiej Marynarki Wojennej. Ekspozycja prezentowana jest w wyremontowanych obiektach dawnej niemieckiej baterii artylerii nadbrzeżnej Schleswig-Holstein oraz odrestaurowanej przedwojennej baterii im. Heliodora Laskowskiego. Stanowiska artyleryjskie wybudowane zostały przez niemiecką armię w 1940 roku. Przeznaczone były dla dział kalibru 406 mm, największych montowanych na lądzie, pierwotnie wykonanych dla pancerników typu „H". Koncepcja zainstalowania tak potężnych dział na Helu okazała się chybiona. Po przeprowadzeniu prób, przeniesiono je nad Kanał La Manche wzmacniając siłę ognia baterii Wału Atlantyckiego. Choć samych dział na Helu nie ma, atrakcją turystyczną pozostają usytuowane w lesie stanowiska baterii. Na ich terenie mieszczą się koszary, gigantyczna działobitnia i magazyny pocisków i ładunków miotających. Drugim obiektem Muzeum Obrony Wybrzeża jest wielokondygnacyjna wieża kierowania ogniem. Na szczycie wieży usytuowany jest taras widokowy na morze, cypel i zatokę. W pomieszczeniach znajduje się wiele wystaw tematycznych, między innymi poświęcona oficerowi marynarki, pisarzowi maryniście Olgierdowi Borchardtowi, polskiemu wywiadowi w czasie drugiej wojny, historii największych armat świata i zasadom pracy dalocelownika i dalmierza. Na skraju cypla półwyspu helskiego znajduje się najpotężniejsza w przedwojennej Polsce, bateria nr 31 nazywana potocznie „baterią cyplową", a oficjalnie imieniem jej twórcy, komandora Heliodora Laskowskiego. Składała się z 4 armat Boforsa o kalibrze 152,4 mm umieszczonych na potężnych żelbetowych stanowiskach. W podziemiach stanowiska prezentowana jest niewielka wystawa poświęcona dowódcy baterii broniącej we wrześniu Helu, kapitanowi Zbigniewowi Przybyszewskiemu, po wojnie fałszywie oskarżonemu o działalność szpiegowską, skazanemu i pozbawionego życia strzałem w tył głowy w więzieniu mokotowskim. Niesłuszny wyrok został uchylony w 1956 roku. Muzeum Obrony Wybrzeża otwarte jest w okresie działalności we wszystkie dni tygodnia. W sezonie letnim od godziny 10.00 do 19.00. Wystawy są zradiofonizowane, można też wypożyczyć elektroniczny przewodnik z nagraniem w trzech wersjach językowych, polskiej, angielskiej i niemieckiej.
Helskie atrakcje leżą na terenie rezerwatu przyrody Helskie Wydmy, na obszarze Nadmorskiego Parku Krajobrazowego. Rezerwat zajmuje cyplową część mierzei. Roślinność wydmowa, wrzosowiska i las iglasty to cenna roślinności Helu.
Przyroda, trzy plaże, zabytki i woda dookoła. Taki Hel zobaczymy z wieży widokowej.
Dowiedz się więcej na stronach:
