Auschwitz-Birkenau. Niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945)
Zupełnie innym w odbiorze, niż pozostałe miejsca UNESCO jest Auschwitz-Birkenau – niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1940-1945), wpisany na listę UNESCO w 1979 r. Symbol planowanego ludobójstwa i Szoah. Utworzony został przez Niemców w połowie 1940 r. na terenie koszar wojskowych w Oświęcimiu. To pomnik czarnych kart historii w żywym mieście.
Na terenie okupowanej Polski niemieccy naziści stworzyli miejsce, które stało się symbolem ludobójstwa. W 1940 r. na życzenie Heinricha Himmlera na przedmieściach miasta Oświęcim powstał kompleks obozów, znany pod nazwą Auschwitz-Birkenau.
Mówiąc o niemieckim nazistowskim obozie koncentracyjnym i zagłady pamiętać należy, iż mamy do czynienia w zasadzie z dwoma obozami: tzw. Auschwitz I, powstałym już w roku 1940 jako to obóz koncentracyjny oraz drugi obóz, tzw. Auschwitz II – Birkenau, nierozerwalnie związany z przejmującą tragedią Holocaustu – „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”. Ginęli tu ludzie w niewyobrażalnych mękach, w bólu, poniżeniu, spotęgowanym widokiem umierających w udręczeniu bliskich. Tuż za drutami stał otoczony ogrodem dom komendanta – mieszkali w nim razem z rodziną kolejni komendanci obozu. W jak okrutny sposób zostali zabici, i w jak tragicznych warunkach dane było nielicznym z więźniów przeżyć, można zobaczyć w zaskakującej swą prostotą i porażającej swą wymową ekspozycji na terenie obozów Auschwitz I oraz Auschwitz – II Birkenau. Ogromne wrażenie robią tysiące oprawek do okularów, setki kilogramów ludzkich włosów i wyrwane trupom złote zęby – jedyny ślad po tysiącach Żydów z całej Europy.
Ekspozycje muzeów są tak drastyczne, że wstęp dla osób poniżej 14 lat jest całkowicie wzbroniony. Dwa kompleksy wystawiennicze odległe są od siebie o około 3,5 kilometra i dużej części zostały udostępnione zwiedzającym. Zwiedzanie trwa minimum 1,5 godziny w jednym obozie.
W punkcie informacyjnym na terenie byłego obozu Auschwitz I obejrzeć można piętnastominutowy film dokumentalny przedstawiający wyzwolenie obozu, można także zamówić usługi przewodników. Ustawą polskiego Sejmu z dnia 2 lipca 1947 r. na obszarze dwóch zachowanych części obozu: Auschwitz I oraz Auschwitz II – Birkenau utworzono Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau.