Olsztyn

Olsztyn. O!gród z natury

Otulony morzem zieleni, oblewany wodami jedenastu jezior, przysypany księżycowym pyłem, ma w zanadrzu wyjątkowe skarby, jak jedyną na świecie tablicę astronomiczną wykonaną przez samego Kopernika czy tajemniczy posąg baby pruskiej. Stolicę Warmii i Mazur najlepiej zwiedzać „mobilnie”. Dystanse pomiędzy niektórymi, bardziej oddalonymi od siebie atrakcjami turystycznymi, skracają ścieżki rowerowe, ale też kursy elektrycznego ekobusa, łączące starówkę i jezioro Ukiel czy nowoczesna komunikacja miejska (lśniący nowością tabor tramwajowo-autobusowy robi wrażenie!).

Oto miejsca, które koniecznie trzeba odwiedzić:

Starówka – obowiązkowo

Zwiedzanie Olsztyna rozpoczyna się zazwyczaj od gotyckiej Wysokiej Bramy – jedynej ocalałej z trzech prowadzących ongiś do starej części miasta. Zwana również Górną, stanowi główną pozostałość średniowiecznych fortyfikacji obronnych. Od strony starówki, we wnęce nad wejściem, bramę zdobi obraz Matki Boskiej ufundowany przez Jana Pawła II. Mozaikę wykonano ze szczególnego rodzaju szkła, wytopionego jednorazowo w kilkuset kolorach w pracowniach Watykańskiej Fabryki św. Piotra pod kierunkiem dyr. Dario Narduzziego. Takie same mozaiki zdobią rzymską Bazylikę św. Piotra.

Starówka – choć zachowała średniowieczny, szachownicowy układ ulic – została po wojnie odbudowana. Kamieniczki otaczające rynek, z gotyckim ratuszem pośrodku, mają cechy barokowe, ale zupełnie współczesne dekoracje. Stylizowane domy okalające bliższy bramie Targ Rybny pochodzą z początku naszego stulecia. Przy targu stoi dwukondygnacyjny, zrekonstruowany budynek z cegły z tablicą upamiętniającą 200-lecie Mazurka Dąbrowskiego. To dawna siedziba redakcji i przedwojennej drukarni krzewiącej polskość „Gazety Olsztyńskiej” – dziś jeden z oddziałów Muzeum Warmii i Mazur.

Liczne ogródki przy lokalach na parterze domów kuszą smakowitymi zapachami serwowanych w nich dań w cenach wyjątkowo przyjaznych dla kieszeni. Pięć minut piechotą od bramy wznosi się najstarsza budowla sakralna Olsztyna – monumentalna Bazylika Konkatedralna św. Jakuba Apostoła. Przechowuje ona relikwie św. Wojciecha, tron biskupów warmińskich i XIX-w organy, na których grywał wybitny polski kompozytor, autor muzyki do patriotycznej pieśni „Rota”, Feliks Nowowiejski. Brzmienie tego instrumentu przybliżają coroczne Olsztyńskie Koncerty Organowe. Tuż obok mieści się Muzeum Archidiecezji Warmińskiej, w którym zgromadzono eksponaty stanowiące dziedzictwo warmińskiej diecezji – sztukę sakralną i religijną począwszy od XIV w. Wśród najcenniejszych eksponatów są złoty relikwiarz św. Andrzeja i rękopis poematu „Monachomachia, czyli Wojna Mnichów” Ignacego Krasickiego.

Kopernik na zamku

Najznamienitszym mieszkańcem gotyckiego zamku kapituły warmińskiej był Mikołaj Kopernik. Oprócz obowiązków administratora dóbr warmińskiej kapituły katedralnej, uczony właśnie tutaj spisał pierwszą wersję swojego traktatu monetarnego, który zasłynął tzw. „prawem Kopernika” mówiącym, że „gorszy pieniądz wypiera lepszy”. Przede wszystkim jednak stworzył pierwszą księgę rewolucyjnego dzieła „O obrotach sfer niebieskich”. Ich obserwacji dokonywał za pomocą specjalnej tablicy astronomicznej, zachowanej fragmentarycznie do dziś w zamkowym krużganku. Z zamkowej wieży rozciąga się panorama miasta, a na zielonej murawie dziedzińca, oprócz studni, stoi kamienna baba pruska, jedna z nielicznych pozostałych po plemionach zamieszkujących przed wiekami te ziemie. Wbrew nazwie przedstawia mężczyznę trzymającego w prawej ręce róg, a w lewej krótki oręż. Symbolika rzeźby do dziś budzi spory wśród historyków spekulujących czy upamiętnia staropruskiego wodza czy bóstwo. Przed wejściem do zamku siedzi na ławeczce sam Kopernik z brązu – dotknięcie jego nosa ma przynosić szczęście. Od strony płynącej w dole Łyny budowlę otacza urokliwy Park Podzamcze. Drewniany, szachulcowy spichlerz posadowiony na obrzeżu Starego Miasta jest jedynym ocalałym zabytkiem architektury dominującej w Olsztynie do XIX w.

Nie można pominąć

Pozostałe atrakcje turystyczne Olsztyna rozrzucone są w różnych jego punktach. Obserwatorium Astronomiczne, jako jedyne w Polsce, przechowuje okruchy skał księżycowych zebranych przez załogę pierwszej misji na Srebrny Glob – Apollo 11.

Utworzone w dawnym Tartaku Raphaelsonów Centrum Techniki i Rozwoju Regionu „Muzeum Nowoczesności” wskrzesza pamięć o istniejącej tu na przełomie XIX i XX w. dzielnicy przemysłowej.

Jedynym wspomnieniem po olsztyńskiej społeczności żydowskiej jest Bet Tahara, Dom Przedpogrzebowy nieistniejącej już gminy. Niepozorny z zewnątrz parterowy budynek zaprojektowany przez światowej sławy architekta Ericha Mendelsohna zachwyca odtworzonymi pieczołowicie wnętrzami, odzwierciedlającymi pośmiertną wędrówkę człowieka.

Warto też zajrzeć do Muzeum Przyrody umiejscowionego w secesyjno-eklektycznym pałacu z początków XX w. Jego sale zapełnia ponad 19 tys. eksponatów z zakresu zoologii, botaniki i geologii. Na szczególną uwagę zasługuje zielnik niemieckiego podróżnika i przyrodnika Hansa Steffena.

Odpoczynek, sport i zabawa

Na amatorów relaksu na łonie natury czekają hektary Parków Centralnego i Jakubowo oraz Centrum Rekreacyjno-Sportowego „Ukiel”, nowoczesny kompleks turystyczno-sportowy zlokalizowany nad największym olsztyńskim akwenem. Organizowane są tutaj m.in. Ukiel Olsztyn Półmaraton, Elementar Tri Series Triatlon i Puchar Europy w Triathlonie, Mazovia MTB, Ukiel Beach Rugby Cup, jak również Olsztyn Green Festiwal.

Najciekawsze imprezy o charakterze kulturalno-rozrywkowym to: Olsztyńskie Lato Artystyczne, Ogólnopolskie Spotkania Zamkowe „Śpiewajmy Poezję”, Międzynarodowy Festiwal Teatralny „Demoludy”, Olsztyński Festiwal Teatrów Ulicznych, Festiwal Dziedzictwa Kulinarnego Warmii Mazur i Powiśla, Dni Olsztyna, Ogólnopolskie Święto Sera – Festiwal Serów i Twarogów Polskiego Mleczarstwa oraz Kortowiada, największe juwenalia w Polsce.