Przemyśl

Przemyśl – miasto Szwejka, fortów i fajek

„Dar Przemyśla” – tak nazywał się jacht, na którym kpt Henryk Jaskuła jako pierwszy Polak opłynął samotnie świat bez zawijania do portów. Co ciekawe, żeglarz mieszka w Przemyślu, odległym od Bałtyku o 800 km. Trening na miejscu gwarantowały mistrzowi do dziś czyste wody górskiego w odcinku do Przemyśla, Sanu, rzeki granicznej z Ukrainą. Odbija się w niej wiekowy gród, wg legendy przekazanej w Kronikach Długosza założony przez Przemysława, przywódcę zachodniosłowiańskich Lędzian. Nazwa miasta może pochodzić też od czeskich Przemyślidów, którzy potem zajęli te ziemie. Przemyśl miał bujną historię. Przez cztery wieki walczyli o niego zażarcie Polacy, Węgrzy i Rusini, po czym wrócił do Rzeczpospolitej, aby w XVI w. stać się jednym z największych i najbogatszych jej miast. Austriacki zaborca wzniósł tu Twierdzę Przemyśl – jedną z najpotężniejszych w Europie – trzy kolejne oblężenia I wojny światowej pochłonęły ponad 100 tys. żołnierzy, zasługując na miano jednej z największych bitew XX w. w Europie. Odbudowane po II wojnie światowej, miasto województwa podkarpackiego znów błyszczy, zapraszając turystów.

Szlak staromiejski obowiązkowy

Najważniejsze zabytki znalazły się na przygotowanym przez Urząd Miasta 3,5-km Szlaku Staromiejskim. Niebieskie znaki rozpoczynają się na Rynku Starego Miasta. Jest pochyły jak w Sandomierzu, a zbudowany tak dlatego, żeby nie dosięgły go nurty często wylewającego Sanu. Plac otaczają renesansowe kamieniczki – najciekawszą, przy Rynek 15 zdobi sgrafittowa dekoracja, jeden z najcenniejszych przykładów manieryzmu w południowej Polsce, z tej pod nr 19 spogląda Oko Opatrzności. Dawne wnętrza mieszczańskiego domu z pełnym wyposażeniem oraz atelier fotograficzne z k. XIX w. z prawdziwą fontanną prezentuje Muzeum Historii Miasta Przemyśla pod nr 9. Pod magistratem (Rynek 1) schodzi się do Przemyskich Podziemi, których najstarsze piwnice pochodzą z czasów średniowiecza.

Jak dostać awans?

Na Rynku stoi Ławeczka Józefa Szwejka, bo znaczna część IV tomu jego przygód „Po przesławnym laniu” rozgrywa się właśnie w Przemyślu, zaś lokalni przewodnicy chętnie oprowadzają jego śladami. Figura bohatera powieści Haška, ubrana w mundur austrowęgierski doczekała się swoistej „instrukcji obsługi”: dotknij pagonów –  masz awans w kieszeni, zetrzyj kurz z butów – nie wylecisz z pracy, chwyć za kufel – zawsze będziesz mieć pełną szklankę, pogłaszcz fajkę – zyskasz pokój w sercu, złap za nos – poznasz, kto ci przyjacielem, a kto wrogiem.

Nieopodal tryska Fontanna niedźwiadka – jest aluzją do Niedźwiedzicy w herbie Przemyśla. „Przemyskie niedźwiadki” to także tytuł filmu animowanego, wyprodukowanego na zlecenie wydziału promocji miasta, nazwa drużyny koszykarskiej Hensfort Przemyśl i jednej z miejskich kapel podwórkowych.

Niebieski szlak prowadzi dalej poprzez Wzgórze Zamkowe. Odkryte przez archeologów fragmenty rotundy i palatium z czasów Chrobrego sąsiadują z Zamkiem Królewskim, założonym przez Kazimierza Wielkiego, a przebudowanym za Zygmunta Starego. Ma tu siedzibę teatr Fredreum, najdłużej działający w Europie teatr amatorski. Wzgórze Zamkowe mieści też Archikatedrę rzymskokatolicką, 1000-letnią „matkę przemyskich świątyń” z gotycką, alabastrową figurką Matki Bożej Jackowej, uratowanej z tatarskiej pożogi i słynącą cudami oraz bezcennymi nagrobkami, w tym rodziny Fredrów. Tuż obok znajduje się 71-m Wieża Katedralna, jeden z symboli miasta i świetny punkt widokowy.

Czas na twierdzę

Przez ścieżkę przyrodniczo-edukacyjną „Modraszkowe Wzgórza” niebieski szlak prowadzi wprost do części wewnętrznego pierścienia fortyfikacji stałych Twierdzy Przemyśl. Składały się na nią trzy pierścienie, w tym zewnętrzny o długości 45 km. Na początku I wojny na terenie twierdzy stacjonowało 130 tys. żołnierzy, trzymano 14, 5 tys. koni, ponad tysiąc dział i 4 tys. wozów taboru. Większość fortyfikacji wraz z zapleczem jak koszary wojskowe, dawny szpital wojskowy, siedziby sztabów przetrwała do dziś. Całość wkomponowana jest malowniczo w podkarpackie wzgórza. Po obiektach Twierdzy Przemyśl prowadzą dwie Forteczne Trasy Rowerowe – północna i południowa.

Trzy drewniane krzyże wieńczą szczyt kolejnej atrakcji niebieskiego szlaku, Wzgórza Trzech Krzyży. W czasie PRL zbierała się tu przemyska opozycja. Podobno w czasach przedpiastowskich tu właśnie znajdował się gród.

Na niebieskim szlaku stoją też tajemniczy Kopiec Tatarski, kryjący ponoć szczątki poległego w walce chana, fragmenty murów miejskich oraz Wieża Zegarowa z unikatowym Muzeum Dzwonów i Fajek.

Warto odwiedzić Przemyśl podczas kulturalnych wydarzeń: „Przemyskiej Wiosny Fredrowskiej”, „Święta fajek” czy „Manewrów Szwejkowskich w Twierdzy Przemyśl”.