Stare Miasto w Krakowie
Wśród polskich klejnotów w koronie prym wiedzie Stare Miasto w Krakowie, wpisane na listę UNESCO w 1978 r. jako jedno z pierwszych 12 obiektów na świecie. Obszar wpisany obejmuje Stare Miasto w obrębie dawnych murów, Wzgórze Wawelskie oraz dzielnicę Kazimierz i Stradom.
Pomnik kultury narodu polskiego, maleńki skrawek współczesnego Krakowa, gdzie zgromadzone są najwspanialsze dzieła kultury i sztuki z całego tysiąca lat historii tego miejsca. W Krakowie na Starym Mieście mamy 331 zabytkowych kamienic i 2 miliony ruchomych dzieł sztuki. Kraków to przede wszystkim Wawel – dawna siedziba królów polskich. Świetnie zachowane fragmenty murów miejskich z XIV w., żydowska dzielnica Kazimierz, z zabytkowymi synagogami i cmentarzem oraz dorocznym festiwalem piosenki Szalom na Szerokiej. UNESCO doceniło też Uniwersytet Jagielloński z 1364 r., założony przez króla Kazimierza Wielkiego jako drugi w środkowej Europie, gotycki kościół Mariacki z ołtarzem Wita Stwosza a także katedrę gotycką, w której pochowani są królowie Polski.
Kraków to też Muzeum Historyczne Miasta Krakowa z najnowocześniejszym w Europie oddziałem w podziemiach rynku, Sukiennice, Błonia, ulica Floriańska z domem Jana Matejki, Barbakanem i artystami, Planty i Kopiec Kościuszki oraz słynne na świecie krakowskie kwiaciarki i najsmaczniejsze obarzanki.
Stare Miasto to najstarszy obszar Stołecznego Królewskiego Miasta Krakowa. Jego centrum stanowi Rynek Główny, a drugi ważny punkt to skała nad Wisłą zwana Wzgórzem Wawelskim. Głównymi zabytkami krakowskiego Starego Miasta są znajdujące się na Rynku: Kościół Mariacki, Sukiennice i wieża ratuszowa. Stare Miasto otacza pas zieleni zwany Plantami, który powstał w miejscu dawnej fosy.
Z końcem X w. włączono Kraków do państwa polskiej dynastii Piastów, a w roku 1000 powstało tutaj biskupstwo i niebawem też przeniesiono stolicę Polski do Krakowa. W obrębie murów miejskich powstało wiele budowli gotyckich, jednak to epoka renesansu była okresem największego rozkwitu obszarów, które obecnie figurują na liście najcenniejszego dziedzictwa ludzkości. Wtedy właśnie dobudowano renesansową kaplicę Zygmuntowską przy katedrze na Wawelu (zasadnicza bryła Katedry jest gotycka, z XIV w.). Także okres baroku pozostawił, mimo dwukrotnego najazdu wojsk szwedzkich, szereg przepięknych budowli i dzieł sztuki. W I poł. XVIII w. powstały tu wybitne dzieła, realizowane przez architektów tej miary co Kacper Bażanka i Franciszek Placidi. Część gotyckich kościołów uległa przebudowie w duchu baroku i ten styl często pozostał dominującym.
Mimo iż w okresie rozbiorów Kraków przypadł Austrii miasto pozostało w świadomości Polaków duchową stolicą Polski. Zabytki Starego Miasta traktowano jako pomniki kultury, wyrażające narodową tożsamość. Dzięki staraniom profesora Feliksa Radwańskiego uratowano północny fragment fortyfikacji wraz z Barbakanem i Bramą Floriańską. Tam był początek Drogi Królewskiej, którą władcy udawali się do Katedry Wawelskiej na uroczystość koronacji.
W XIX w., szczególnie po roku 1850, w którym to miał miejsce pożar miasta, powstawały na obrzeżach Starego Miasta bogato zdobione teatry, galerie i gmachy reprezentacyjne. W wielu miejscach wprowadzono elementy secesyjne.
Odrębny torem toczyły się dzieje Kazimierza (jid. Kuzmir), części Krakowa nazwanej tak od założyciela, króla Kazimierza III Wielkiego. Od XIV wieku było to samodzielne miasto, a od czasów Jana Olbrachta (1495) do roku 1822 jego część była „oppidum iudaeorum”, dla którego król Zygmunt II August wystawił w roku 1568 przywilej „de non tolerandis christianis“. Kazimierz stał się na wieki istotnym ośrodkiem kultury żydowskiej w Polsce i na świecie. Działali tu rabin Mojżesz Isserles oraz Natan Spira.
Kres żydowskiej społeczności na Kazimierzu położyli w latach okupacji nazistowscy zbrodniarze; nie byli jednak w stanie zniszczyć wspaniałej, wielowiekowej tradycji, która po latach odradza się w imponującym tempie. Dziś znowu działa tu 7 synagog, a festiwale kultury i tradycji krakowskich Żydów stanowią jedno z głównych wydarzeń kulturalnych Krakowa.
Najbardziej popularną z odbywających się tu imprez jest coroczny Festiwal Kultury Żydowskiej, zwykle organizowany przy ulicy Szerokiej. Jednak warto też wziąć udział w Święcie Zupy czy Święcie Ulicy Józefa, które również przyciągają liczne rzesze ludzi. Znajduje się tu także teatr Sceny El-Jot przy ulicy Miodowej, a także liczne galerie.
Kraków z jego bezcennymi zabytkami i dziełami sztuki nie został istotnie zniszczony podczas II wojny światowej a obecnie utrzymanie imponującego założenia miejskiego jest możliwe dzięki wizytom milionów zachwyconych turystów z całego świata.